Khi các thị trường từ Trung Quốc đến Mỹ chạy đua để đưa nhiều xe điện hơn trên đường của họ, tại Nhật Bản xe hybrid vẫn là cái tên thống trị tối cao.
Hybrid là lựa chọn tốt hơn?
Năm ngoái, 59.000 xe điện mới đã được bán tại Nhật Bản. Đó là một mức tăng kỷ lục và gấp ba lần hàng năm, nhưng vẫn chưa đến 2% doanh số bán ô tô trong cả nước vào năm 2022.
Nhiều người hẳn sẽ không nhạc nhiên vì ngành công nghiệp ô tô của Nhật Bản sử dụng 8% lực lượng lao động của đất nước và chiếm 1/4 tổng kim ngạch xuất khẩu của nước này. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng sự phổ biến của xe hybrid đã thực sự cản trở việc sử dụng xe điện, khiến các nhà sản xuất ô tô Nhật Bản không vội vàng từ bỏ các dòng xe hiện có.
Sự hoài nghi không có gì bí mật, và cựu giám đốc của Toyota – nhà sản xuất ô tô bán chạy nhất thế giới – đã thường xuyên đặt câu hỏi về sự tập trung ngày càng tăng vào điện.
Kenichiro Wada, chủ tịch Viện nghiên cứu điện khí hóa Nhật Bản, người đã giúp phát triển xe điện đời đầu, cho biết: “Toyota tập trung vào xe hybrid và cũng là khoản đầu tư đáng kể của họ”.
Theo một nghiên cứu của PwC, xe điện chiếm 20% số xe mới được bán ở Trung Quốc vào năm ngoái, khoảng 15% ở Tây Âu và 5,3% ở Mỹ. Trong khi đó, trớ trêu thay, xe điện lại có lịch sử lâu đời ở Nhật Bản, với Mitsubishi Motors ra mắt i-MiEV vào năm 2009 và Nissan ra mắt mẫu xe Leaf một năm sau đó. Tuy nhiên, vào thời điểm đó, các mẫu xe này đắt tiền vì pin và được coi là không thực tế do thiếu mạng lưới sạc trên toàn quốc.
Các nỗ lực của Chính phủ và ngành công nghiệp cũng đã bị chệch hướng bởi nỗ lực phát triển các phương tiện chạy bằng hydro – một lĩnh vực phát triển chậm hơn nhiều so với điện.
Liên minh châu Âu, Anh và một số bang của Mỹ hiện muốn tất cả ô tô mới bán ra đều không phát thải vào năm 2035. Tuy nhiên, mục tiêu của Nhật Bản bao gồm các loại xe hybrid và xe chạy bằng pin nhiên liệu hydro vào cùng năm.
Bất chấp những trở ngại, có một số dấu hiệu thay đổi ở Nhật, một phần được thúc đẩy bởi các mục tiêu EV khắt khe hơn ở thị trường nước ngoài.
Nhà phân tích ô tô Koji Endo của SBI Securities cho biết, nếu không thể “phản ứng nhanh” với những nhu cầu mới này, “một số nhà sản xuất ô tô Nhật Bản có thể biến mất”.
Các công ty Nhật Bản đã bắt đầu triển khai các mục tiêu xe điện đầy tham vọng hơn, ngay cả khi các nhà sản xuất ô tô nước ngoài cố gắng thiết lập chỗ đứng cho xe điện của họ tại quốc gia này.
Năm ngoái, Nissan đã ra mắt mẫu xe “Sakura” – một chiếc ô tô chạy hoàn toàn bằng điện thuộc loại xe kei cỡ nhỏ rất phổ biến ở Nhật Bản. Nó đã chiếm tới 1/3 doanh số bán xe điện của đất nước này vào năm 2022.
Chính phủ Nhật Bản có kế hoạch tăng số lượng trạm sạc từ 30.000 lên 150.000 vào năm 2030. Mặc dù vậy, việc áp dụng nó vẫn đủ tiêu chuẩn. Một quan chức từ Bộ Thương mại Nhật Bản cảnh báo rằng xe điện “đắt và nguồn lực hạn chế”.
Kuniharu Tanabe, giám đốc bộ phận công nghiệp ô tô của Bộ này cho biết: “Công nghệ hybrid có giá cả phải chăng và tiết kiệm khí thải đáng kể hơn”.
Ông Kuniharu Tanabe cũng mô tả chiến lược EV của Châu Âu là “cực đoan” và lưu ý đến việc cắt giảm vào phút cuối đối với các phương tiện sử dụng nhiên liệu tổng hợp.
Christopher Richter, một nhà phân tích ô tô tại CLSA cho rằng sự thận trọng của Nhật Bản không phải là hoàn toàn không có cơ sở, đặc biệt là do khả năng thiếu hụt nguyên liệu thô như lithium.
Chính phủ Nhật Bản hoài nghi về lợi nhuận của EV
Vào tháng 12 năm 2020, Nhật Bản đã thông báo sẽ ngừng bán ô tô chạy bằng khí đốt hoàn toàn mới vào năm 2035. Tuy nhiên, Chính phủ khẳng định rằng xe hybrid cực kỳ quan trọng và họ không có ý định cấm chúng giống như cách mà những nơi như Vương quốc Anh và California đã làm.
Điều này được hỗ trợ bởi Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Nhật Bản (JAMA), dẫn đầu ngành công nghiệp của đất nước. JAMA chỉ ra rằng chỉ khi nguồn điện cung cấp cho các phương tiện sạch thì xe điện mới tạo ra sự khác biệt. Ngay bây giờ, Nhật Bản sử dụng nhiên liệu hóa thạch để tạo ra điện và cho đến khi điều đó dừng lại, việc chuyển đổi 100% sang EV sẽ không tạo ra sự khác biệt thực sự hữu hình nào.
Nhật Bản kỳ vọng doanh số bán xe hybrid sẽ tiếp tục tăng cho đến năm 2027, theo công ty nghiên cứu thị trường IDTechEx. Và ngành công nghiệp muốn thu lại khoản đầu tư lớn đã đổ vào lĩnh vực này trước khi chuyển sang xe điện.
Việc chuyển hoàn toàn từ sản xuất xe hybrid sang xe điện 100% một phần còn do thời điểm. Không thể sản xuất cả hai theo cách tiết kiệm chi phí và tôi nghĩ rằng phải sớm nắm bắt cơ hội chuyển đổi.
Nissan có vị trí thuận lợi để bắt đầu quá trình chuyển đổi này nhờ vào lịch sử sản xuất hàng loạt mẫu xe Leaf. Và trong khi Nissan thừa nhận rằng họ đã đánh mất lợi thế dẫn đầu trong lĩnh vực này, thì họ vẫn có ý định lấy lại điều đó. Vào mùa hè năm 2020, Nissan đã công bố một BEV mới với mẫu SUV mới có tên Ariya. Tiếp theo là vào tháng 1 năm 2021, Nissan thông báo sẽ hoàn toàn trung hòa carbon vào năm 2050.
Đại diện của Nissan, trưởng văn phòng phát triển bền vững Joji Tagawa nói rằng: “Đối với các thị trường trọng điểm của Nissan, mọi phương tiện hoàn toàn mới được cung cấp sẽ chạy bằng điện vào đầu những năm 2030, trong khi các thị trường khác sẽ chuyển đổi chậm hơn”.
Nhiều ý kiến lo ngại việc Chính phủ Nhật Bản thiếu sự hỗ trợ đối với xe điện hoàn toàn không phát thải sẽ khiến các nhà sản xuất ô tô của chính họ gặp khó khăn. Mặt khác, EU và Trung Quốc đã thua trong cuộc đua tạo ra công nghệ lai mà Nhật Bản vượt trội. Điều này đã khiến Chính phủ các nước đầu tư vào các thành phần quan trọng của ngành, chẳng hạn như pin.
Giới quan sát thì cho rằng ngành công nghiệp Nhật Bản có thể đánh mất lợi thế của mình giống như cách họ đã làm với điện dân dụng sau sự bùng nổ của những năm 1990 nếu họ không thực hiện bước nhảy vọt hoàn toàn sang xe điện trong thời gian dài.
